Облыстық мәслихат отырысында 2023 жылдың бірінші жартыжылдығының қорытындысы бойынша экономиканың мынадай көрсеткіштері қаралды.

Облыс депутаттары алдында өңір басшысы Құмар Ақсақалов баяндама жасап, атқарылған істер туралы есеп берді. Сонымен қатар, алда жоспарланған келелі істерге деп тоқталып өтті.

Облыс әкімінің айтуынша, 2023 жылғы 6 айдың қорытындысы бойынша барлық негізгі макроэкономикалық көрсеткіштерге қатысты оң динамика тіркелді.

Ең жоғары көрсеткіштер өңдеу өнеркәсібіне, негізгі капиталға салынған инвестицияларға және құрылыс жұмыстарына тиесілі.

Өңдеу өнеркәсібінде, атап айтқанда машина жасауда және металл, азық-түлік өнімдерді шығаруда айтарлықтай өсім байқалады. Облыс бюджеті өткен жылмен салыстырғанда 44%-ке өсті. Былтыр облыс бюджеті 441 млрд теңге болса, биыл 637 млрд теңгені құрап отыр. Жыл басынан бері облыста 12,6 мың жұмыс орны ашылды.

— Инвестиция тарту – ел экономикасының негізгі драйверлерінің бірі. 3–4 тамызда облыста инвестициялық форум өтті, оның шеңберінде 700 млрд.теңгеден астам сомаға келісімдер жасалды. Іске асырылып жатқан жобалардан басқа, біз жаңа жобаларды іске асыру бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Мысалы, ағымдағы жылы «KIA» зауытының құрылысы бойынша жобаны іске асыру басталады. Инвестиция көлемі-104,0 млрд теңге, қуаттылығы жылына 70 мың бірлік, 1,5 мың жұмыс орны ашылады. Сондай-ақ құны 13,0 млрд.теңге болатын автокомпоненттер шығаратын зауыттың құрылысын бастаймыз, – дейді өңір басшысы Құмар Ақсақалов.

«Сарыарқаавто-Пром» ЖШС қуаттылығы жылына 30 мың бірлік, құны 23,4 млрд.теңге және 400 жұмыс орнын құрумен «Chevrolet Оnix» автомобильдерін шағын тораптық өндіру жобасын іске асыруды жоспарлап отыр.

Арқалық қаласының маңында «Маятас» кен орнында тау-кен байыту комбинаты салынады, оның құрылысына 315,0 млрд.теңге инвестиция салынады, 1 200 жұмыс орны құрылады. Бұл жоба моноқала үшін жаңа негізгі объектіге айналады және бұрын жұмыс істеп тұрған «Торғай боксит кен басқармасы» қала құраушы кәсіпорнын алмастырады деп болжануда.

Өндіріс көлемінің ұлғаюы сөзсіз құрылыс пен инфрақұрылым мен логистиканы қамтамасыз ету қажеттілігіне әкеледі. Осыған байланысты, өнеркәсіптік өнімдерді, оның ішінде машина жасауды жөнелту мүмкіндігін қамтамасыз ету үшін «құрғақ порт» көліктік-логистикалық кешенін салу жоспарда бар. Инвестиция сомасы шамамен 37 млрд теңгені құрайды, 500-ден астам жұмыс орны пайда болады.

Инвестициялық жобаларды іске асыру өңдеу өнеркәсібі өндірісінің көлемін 10,0% – ға ұлғайтуға ықпал ететін болады, осылайша оның өнеркәсіп құрылымындағы үлесін ұлғайтады.

— Келесі маңызды бағыт – ауыл шаруашылығы. Біздің алдымызда өсімдік шаруашылығы мен мал шаруашылығы өнімдерін өндіру көлемін ұлғайту міндеті тұр. Өткен жылғы қаңтар-маусымда өнімнің жалпы шығарылымы 152,3 млрд теңгені құрады. Биыл ауыл шаруашылығын қолдауға 100,0 млрд теңге қарастырылған. Ағымдағы жылы дәнді және дәнді-бұршақты дақылдар 4,1 млн га құрады, оның ішінде бидай 3,6 млн.га. майлы дақылдар – 750 мың га, жарма алқабы 5,4% – ға ұлғайды. Халықтың әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына деген қажеттілігі іс жүзінде өз өндірісіміз есебінен қамтамасыз етіледі. Біз тұз, күріш және қантты қоспағанда, әлеуметтік маңызы бар 19 тағамның 16-сын өндіреміз. Бірақ біз тек өндіріп қана қоймай, қайта өңдеуді қолға алуымыз керек. Елде және әлемде жыл сайын глютенге, крахмалға, глюкозаға, тағамдық спирт пен биоотынға, биогазға, жемшөп қоспасына және т. б. сұраныс артып келеді. Аталған өнімді өндіретін зауыттардың құрылысы жұмыс орындарын құруға, қосылған құны бар тауарлар өндірісін ұлғайтуға, ауыл шаруашылығы өнімдерін кепілді өткізуге мүмкіндік береді. Біз облыс аумағында ірі өндірісті ұйымдастыруға қабілетті, шикізат ретінде өсірілетін мамандандырылған инвесторларды тарту бойынша жұмыс істеп жатырмыз. Мысалы, Armada Foods түрік компаниясы ауылшаруашылық өнімдерін қайта өңдеуге, импорттауға және экспорттауға маманданған және топырақтан соңғы өнімге дейін толық қаптама өндірісін ұсынады, – деп атап өтті облыс әкімі Құмар Ақсақалов.

Жуырда «Кайдзен» ЖШС толық циклді бұршақ дақылдарын қайта өңдеу зауыты – шикізаттан қаптамаға дейін жүйесімен іске қосылады. Жобаға 70 жұмыс орнын құрумен 4,0 млрд теңге инвестицияланды.

Мал шаруашылығы саласында даму әлеуеті толық ашылмаған, дамуға мүмкіндік бар. Қазіргі уақытта қуаттылығы жылына 40 тонна құрғақ сүт өндіретін құрғақ бие сүті фермасы салынуда, құны 10,0 млрд.теңге, шамамен 100 жұмыс орны құрылатын болады.

Импортқа тәуелділікті төмендету мақсатында 800-ден астам жаңа жұмыс орнын құра отырып, іске асыруға 105 млрд.теңгеге жуық инвестиция тартылатын 23 өнеркәсіптік сүт-тауар фермасын салу жоспарланған. Алғаш 6 сүт-тауар фермасын салуға 15,0 млрд теңге бөлінді. Бұл тек бастамасы. Тек осы 23 сүт-тауар фермасын енгізу ұйымдасқан шаруашылықтарда өнім өндіруді 30% – ға ұлғайтуға мүмкіндік береді және сүт өңдеу кәсіпорындарының қосымша жүктемесін 70% – дан 86% – ға дейін қамтамасыз етеді.

Облыста жұмыс істеп тұрған субъектілердің саны 65,1 мың бірлікті құрайды, оларда облыстың экономикалық белсенді халқының үштен бірі жұмыс істейді.

Субъектілердің өнім шығаруы 9,6% өсіммен 434,5 млрд теңге құрады. Жалпы өңірлік өнімдегі шағын және орта бизнестің үлесі – 31,8%. Шағын және орта бизнес субъектілері шамамен 121,0 млрд теңге сомасына салық төледі.

Кәсіпкерлікті дамыту жөніндегі ұлттық жоба шеңберінде бизнесті кредиттеудің қолжетімділігін арттыру үшін ағымдағы жылы 9,8 млрд теңге бөлінді, бұл өткен жылмен салыстырғанда 23%-ке артық.

Облыстың оңтүстік өңірлерінде кәсіпкерлікті дамытуға ерекше көңіл бөлінеді. «Даму» кәсіпкерлікті дамыту қорымен Арқалық қаласының, Амангелді және Жангелді аудандарының бизнес субъектілерін өңірлік қаржыландыру бағдарламасын іске қосу жөнінде уағдаластыққа қол жеткізілді.

Бастапқы кезеңде 1,5 млрд теңге сомасында қаржыландыру көзделген соңғы қарыз алушы үшін жылдық 1% сыйақы мөлшерлемесімен. Кепіл мүлкі жетіспеген жағдайда кәсіпкерлерге «Даму» Қоры кредит сомасының 85%-ке дейінгі кепілдік беретін болады.

Ағымдағы жылы автожол саласының бюджеті 55,7 млрд теңгені құрады, бұл өткен жылдың деңгейінен 30% – ға артық. Биыл 94 елді мекенде 446 км автожол және 299 көше жөнделеді. Қазір жақсы және қанағаттанарлық жағдайдағы облыстық және аудандық маңызы бар автомобиль жолдарының үлесі 85% құрайды, ағымдағы жылдың қорытындысы бойынша үлесті 87% – ға дейін жеткізу жоспарлануда. Кешенде барлық жұмыстар бірінші кезекте ел басшылығының осы көрсеткішті 95% – ға жеткізу жөніндегі тапсырмасына қол жеткізуге бағытталған.

Тағы бір маңызды мәселе – әуе қатынасы. Бір мезгілде 7 Boeing-767, Airbus-320 және 321 жолаушылар, көлік және жүк мақсаттарына арналған әуе кемелерін қабылдай алатын, сондай-ақ ұшу географиясын кеңейтуге мүмкіндік беретін әуежай ғимаратын қайта жаңарту жұмыстары жүріп жатыр.

Бетті дайындаған Бақыт ТҰРАШ, суреттер Василий ВАСИЛЬЕВ