Қасым-Жомарт Тоқаев қазақстандық жылқы тұқымдарын сақтауға бағытталған заңға қол қойды. Бұл қуанышты жаңалықты 9 шілде кұні Ақорда хабарлаған болатын.
«Мемлекет басшысы «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне отандық жылқы тұқымдарын сақтау және өсімін молайту мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтыру енгізу туралы» Қазақстан Республикасының Заңына қол қойды» делінген болатын мәтінде.
Қостанайлық жылқы тұқымын сақтау мәселесі ұзақ уақыт бойы көтеріліп келген болатын. Бұл тұқым Қазақстанда өсірілген мамандандырылған спорттық бағыттағы жалғыз қазақ жылқысы-жылқы тұқымы болып табылады.
Қостанай облысының әкімдігі мен өңірден барған сенаторлардың бастамасымен Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев қол қойған заң спорттық бағыттағы қазақ тұқымын одан әрі дамытуға бағытталған. Бұл заңға қол қою жылқы шаруашылығы саласының дамуына оң әсер етеді. Сонымен қатар, бұл асыл тұқымды жылқы шаруашылығының тұрақты дамуына, соның ішінде жылқылардың өнімділік қасиеттерін жақсартуға ықпал етеді.
Бүгінгі таңда Қостанай жылқы тұқымының негізгі басы Қостанай облысындағы «Қазақ Тұлпары» ЖШС жылқы зауытында шоғырланған. Қостанай тұқымды жылқылар 70 жылдан астам уақыт бұрын өсірілген және жоғары спорттық қасиеттерімен, төзімділігімен ерекшеленеді. Олар Қазақстан климатына жақсы бейімделген. Бұл Қазақстанда өсірілген жалғыз спорттық тұқым. Жылқылар Әмбебап пайдалану сипатына ие, жоғары ептілікке ие және спорттық ұйымдар мен жеке жылқы иелері арасында үлкен сұранысқа ие. 10 жылға жуық қостанайлық жылқы тұқымы мемлекет тарапынан субсидиялаудың болмауына байланысты жойылып кету алдында тұрды. 2011–2014 жылдары «Қазақ Тұлпары» ЖШС-де шамамен 250–300 бас асыл тұқымды жылқы болған, содан кейін мал басы азая бастады. Жұмыс сапарлары мен Республика Үкіметімен кездесулер барысында, сондай-ақ мал шаруашылығын қолдау мәселелерін қарау жөніндегі кеңестер мен жұмыс топтарында жылқы тұқымын қолдау туралы мәселені бірнеше рет көтерілді.
Бұл түйіткілд шешуге Қостанай облысынан сайланған Сенат пен Мәжіліс депутаттары көмекке келді. Нәтижесінде, жалпы күш-жігермен Қостанай тұқымын қорғап қалды.
— Облыстық бюджеттен Қостанай ауданындағы «Арғымақ» ипподромын күтіп ұстауға және ағымдағы жөндеуге шамамен 55 млн теңге бөлінді. «Қазақ тұлпары» орналасқан Қостанай ауданындағы ипподромның жанында ат манежі салынды. Оған облыстық бюджеттен 780 млн теңге бөлінген болатын. Бұл аренада балалар ат спортымен айналыса алады, бұл біздің ұлттық қазынамызды насихаттауға да ықпал етеді. Сонымен қатар, демеушілер қосымша 6 асыл тұқымды бие сатып алуға көмектесті. Биыл жылқы зауытында 20 құлын дүниеге келді. Бірақ тұқымның өсу процесі көп уақытты алады, бұл жылдарға созылады, бірақ менің ойымша, жалпы күш-жігермен біз жылқыларымыздың санын көбейте аламыз. Ғалымдар мен жылқы өсірушілердің жұмысымен қатар, тұқымды танымал ету бойынша тағы бір жұмыс жүріп жатыр, – деп атап өтті Қостанай облысының әкімі Құмар Ақсақалов.
Қостанай облысының әкімдігі Қазақстанның ұлттық спорт түрлері қауымдастығымен, сондай-ақ Қостанай жылқы тұқымын қалпына келтіру, жетілдіру және сақтау жөніндегі зауыттық жылқы тұқымдары жөніндегі республикалық палатамен жасалған меморандум шеңберінде біралай бәйге ұйымдастырылып келеді. 2022 жылдан бастап ат жарысы аясында Қостанай тұқымды жылқылардың қатысуымен бәйге өткізуге қаражат бөлінеді. 2023 және 2024 жылдары жүлде қорының сомасы 95 млн теңгені құрады.
Айта кетейік, қостанайлық жылқы тұқымы біздің облыс атынан Астанада өтетін 5 Дүниежүзілік көшпенділер ойындары аясында өтетін «Ұлы дала жорығы» халықаралық марафонына қатысады. Жалпы, қазақтың жылқы тұқымын одан әрі дамытуға бағытталған заң жылқы шаруашылығы саласының дамуына оң әсерін тигізеді.
Сонымен қатар, бұл асыл тұқымды жылқы шаруашылығының тұрақты дамуына, соның ішінде жылқылардың өнімділік қасиеттерін жақсартуға ықпал етеді.
Бұған дейін заңнамалық түзетулерде қостанайлық жылқы тұқымын сақтауға және өсімін молайтуға бағытталған рәсімдерді субсидиялау көзделгені атап өтілген болатын:
– асыл тұқымды орталықтардың шетелдік селекцияның спорттық бағытындағы асыл тұқымды айғырларды сатып алуы;
– асыл тұқымды аналық мал басымен селекциялық-асыл тұқымдық жұмыс жүргізу;
– оларды ұстау бойынша шығындарды өтеу.
Заңның негізгі мақсаты қостанайлық жылқы тұқымының генофондын сақтау, сондай-ақ оның асыл тұқымдық қасиеттерін жақсарту және мал басын ұлғайту үшін селекциялық және асыл тұқымдық жұмыстар жүргізу болып табылады. Осы мақсатты іске асыру үшін заңмен «асыл тұқымды мал» және «тұқым стандарты» ұғымдарына өзгерістер енгізіледі, оларға сәйкес жылқылардың өнімділігі, ептілігі, төзімділігі сияқты басқа да пайдалы қасиеттер тұқым стандартына жатады.
Бақыт ТҰРАШ
