Ақын Серікбай Оспановты көпшілік Алтынбек Қоразбаевтың әніне жазылған «Сағындым Алматымды» өлеңі арқылы ғана біледі. Алайда, шабыты – шалқар, шығармашылығы – қуатты жалынды жастық шағын Алматы шаһарында өткізіп, бүгінде туған өлкесі – Қостанай қаласында тұрып жатқан Серікбай Оспановтың өнерпаздық тұлғасын толықтыра түсетін өзге қырларын жұрт біле бермейді. Ол әрі ғалым, әрі ұстаз, әрі ағаштан түйін түйген ұста, тіпті ән де жазады. Сегіз қырлы, бір сырлы сыршыл ақын биыл 80 жасқа толды.
Ол сонау 1945 жылдың 1 сәуiрiнде Қостанай облысындағы Жанкелдин ауданының Шилi кеңшарында, Балдай қоныс орнында туған. 1963 жылы Қамысты ауданындағы Бестау орта мектебiн бiтiргеннен кейiн өзi туып-өскен Шилi кеңшарындағы 8 жылдық мектепте аға пионервожатый болып еңбек жолын бастады. 1968 жылы қазiргi әл-Фараби атындағы ҚазМҰУ-дiң журналистика факультетiн бiтiрiп, республикалық радиода редактор, «Жалын» баспасының поэзия редакциясының меңгерушiсi қызметтерiн атқарды. 1997 жылдан А. Байтұрсынов атындағы Қостанай мемлекеттiк университетiнде, 2005 жылдан бері Қостанай мемлекеттік педагогикалық институтында кафедра меңгерушiсi, доцент, профессор әрі І. Омаров атындағы қазақ драма театрында әдебиет бөлімінің меңгерушісі болып қызмет атқарады.
Серікбай Оспановтың есімі өлеңсүйер қауымға етене таныс. Алайда көпшілік жұрт оның сыршыл ақын ғана емес, ағаш өнерін де жетік меңгерген шебер ұста екендігінен бейхабар. Өз қолымен тұрғызған шағын ұстаханасында ол талай қолөнер туындыларын дүниеге әкелді. Поэзия әлемінде де, қолөнерде де ізденімпаз жан, бесіктің жиналмалы түрін қолданысқа енгізген. Ата көрген оқ жонар, ақын бойындағы ұсталық қабілеттің әкесінен дарығанын айтады.
— Қазақта «Тақыр жерге шөп шықпайды» деген сөз бар. Бұл дәлелденген шындыққа айналды. Кісі бойындағы кез келген өнер тұқым қуалайды екен. Бұған қазір көзім жетіп отыр. Арғы атам Құрыш та, әкем Оспан да ағаштан түйін түйген шебер болыпты. Балалық шағым қазіргі Жангелдин ауданының Шилі ауылында өтті. Әкеме жергілікті жұрт көзі тірісінде «ағаш шебері» деген атақ байлап кеткен. Оған ерекше ілтипатпен сәлем береді екен. 5–6 жасар кезімде маған кәдімгі қарағайдан домбыра жасап берді. Әкем соғыста бір қолынан айырылды. Соған қарамастан қолынан ұста саймандарын тастамады. Ол мен 8 жасқа толғанда өмірден өтті. Кезінде әкеме арнап «Мұра» деп аталатын поэма жаздым. Жалпы, ұсталыққа деген қабілетім мектеп қабырғасында біліне бастады. 7–8 оқып жүргенде ағаш шана жасап көрдім. Ал нағыз көңілім ауған уақыт 1980 жылдардың еншісінде. Заманның қиын кезі еді ғой. Алматыда университеттің журналистика факультетінде оқимын. Екінші курста Омар дейтін жігітпен таныстым. Бұған дейін домбыраны тек қарағай ағашынан ойып, әзірлеп жүрдім. Кейін Омардың шеберханасына барып тұрдым. Келе-келе домбыраны құрап жасауды үйреніп алдым. Оның сыры, менің музыкалық аспаптарды жаным салып жасауымда. Ең алғашқы домбырамды 20 жасымда ҚазМУ-дің 1 курсында оқып жүргенде жасадым. Бір домбырамды шертпе күйдің шебері Төлеген Момбеков қалап алды, – дейді шебер ақын.
Ақын тұрмысқа қажетті көп дүниені өзі жасап алады. Үйіндегі ою-өрнегі келіскен есік-терезе, үстел-орындық, ағаштан ойылған астау, кесе, қасық сияқты ыдыс-аяқ түрлерінің барлығы ақынның өз қолынан шыққан.
Қаламгердің композиторлық қабілетінде айта кетейік. Ол үш жүзге тарта әнге сөз жазыпты. Өзі де жиырмадан астам ән жазған. Оның «Тобыл ағады», «Туған жердің самалы-ай», «Шилі», «Қоңыр гүл», «Сабырлым» сынды әндері әнсүйер тыңдарман көңілінен жол тауып, жалпақ жұртқа тарап кетті. 70 жасқа таяп қалған ақынның жақында «Дүлдүл дүние-ай» әні өмірге келді.
Алты алаш сүйіп тыңдайтын Алтынбек Қоразбаевтың «Сағындым Алматымды» әнінің сөзін Серікбай Оспанов жазғанын біреу білер, біреу білмес. Әннің өмірге келуі жайлы ақын былайша сыр тарқатады.
Бұл әннің туу тарихы талай рет жазылған, айтылып та жүр. Дегенмен, жүрекке жеткізіп жазатын Алтынбек Қоразбаевтай дарынды композитордың бұл туындысының орны бөлек.
— «Сағындым Алматымды» Құрманғазы атындағы консерваторияны енді ғана тәмамдап, Жамбыл облыстық «Алатау» ән-би ансамблін басқарып жүрген кезімде шыққан еді. Нағыз жастық дәурен, алты жылдық студенттік қызықты кездерімнің бәрі Алматыда өтті. Әнде айтылатын Көктөбе мен Алматының саябақтарында қыдырған күндерімді шын сағынып, әннің алғашқы шумақтарын ептеп құрастыра бастадым, – дейді композитор.
Сонымен 1974 жылы Алтынбек Қоразбаев ағамыз Алматыға «Алтыбақан» деген телехабарға келеді. Бұл өзі ұйымдастырған «Алатау» триосының «Желбіржекен», «Көкшолақ» сияқты әндермен халыққа енді таныла бастаған кезі екен. Содан сазгер Қазақ радиосындағы досы Әнуар Бекжановқа сағыныштан туған жаңа шығармасын орындап береді. Мәтіні шалағайлау әнді тыңдаған досы: «Жақсы дүние екен. Бірақ осында менімен бірге жұмыс істейтін Серікбай Оспанов деген жігіт бар. Өлеңін соған жаздырайық» деген ұсыныс айтады. Келесі күні жамбылдық қонақ жатқан «Жетісу» мейманханасына ақын бес жасар ұлын ертіп, сәлем бере келеді. Сол арада «Сағындым Алматымды» әні бірнеше мәрте орындалады. Біраз уақыттан кейін әнді әрі тыңдап, бері тыңдап ойланып қалған ақын үндеместен кетіп қалады. Сөйтіп, ертеңіне қайта есік қағып, қазір кең таралып кеткен өлеңді композитор қолына ұстатады:
Қосамын әнге атыңды,
Тосамын әр хатыңды.
Сағындым алма бағын,
Арайлы Алматымды.
Сағындым аққу үнді,
Сағындым ақ гүлімді.
Алматым, сыйладың сен,
Шабытты шаттығымды…
Мәтін композиторға қатты ұнайды. Алғашқы жылдары әнді өзі орындап, кейіннен Жамбыл облыстық «Алатау» триосының репертуарына енгізеді.
— 1982 жылы Жамбыл облыстық филармониясын басқарып жүргенімде, біздің өңірге Ресей халық артисі Валентина Толкунова гастрольдік сапармен келді. Қадірлі меймандарды қонақжайлылықпен күтіп отырғанымызда, Валентина: «Жолдас директор, сізді композитор деп естіп едік. Бір әніңізді орындап бермейсіз бе?» деді. Мен домбырамен «Сағындым Алматымды» шырқап бердім. Ән аяқтала салысымен, ол кісі «мына әніңізді маған сыйға тартыңыз. Мен орысшаға аударып, оркестрге түсіріп, Мәскеудің үлкен сарайларында орындаймын» деп жабыса кетті. Әншімен бірге киносценарист, әрі ақын Оскар Волин және атақты эстрадалық пианист Давид Ашкенази бірге келген. Оскар Волин менен әннің мағынасын сұрады. Түсіндіріп беріп едім, ол табан астында:
Древний город в цветах,
Мудрый ты, как аксакал.
Лебедем белый плывешь,
Город мой – Алма-ата.
– деп орысшаға аударып жіберді. Бізді бағанадан бері тыңдап отырған Давид Ашкенази әнді нотаға түсіріп алды да, «Бұл әнді ертең кешке жұртшылыққа тарту ететін боламыз» дегені. Расында келесі күні Валентина Толкунова Қаратау қаласында концерт қойды. Мен осы шараға жауапты болғаннан кейін кеш барысын тексеріп келгенмін. Сөйтсем, Валентина сахнадан «Жолдас директор, бүгін сіздің әніңізді орындаймыз» дейді. Залда отырып, әнді қазақ және орыс тілдерінде тыңдап, өзімді керемет бақытты сезіндім. Осы уақыттан бастап менің шығармашылығымның шарықтау шағы басталды, – дейді Алтынбек Қоразбаев.
Табиғатты қолына қалам ұстағаннан бері жырлап келе жатқан талантты ақындарымыз Серікбай Оспанов та: «Алматымды сағынғанда осы әнді тыңдап жүремін», дейді.
Бақыт ТҰРАШ, суретті түсірген Бердіболат Габдуллин
