Меңдіқара ауданындағы агроөнеркәсіп кешені экономиканың негізгі бөлігін құрап, ауданның тұрақты дамуына үлес қосып, азық-түлік қауіпсіздігін және халықтың жұмыспен қамтылуын қамтамасыз етуде. Назарларыңызға Меңдіқара ауданының әкімі Ғабит Мәжитұлы Бекбаевтың сұхбатын ұсынамыз.
— Ғабит Мәжитұлы, Меңдіқара ауданы өңірдің аграрлық секторында үлкен үлесі бар екені белгілі. Осы позицияны одан әрі күшейту үшін қандай жұмыс істеліп жатыр. Сол туралы толық айтып берсеңіз?
— Елдің экономикалық әлеуетін дамытудағы аграрлық сектордың маңызды рөлін асыра бағалау мүмкін емес. Бұл экономиканың негізгі және тұрақты драйверлерінің бірі, ол әрқашан мемлекет дамуының ең танымал бағыты болған және болып қала береді. Меңдіқара ауданында ауыл шаруашылығымен 37 жауапкершілігі шектеулі серіктестік пен 286 шаруа қожалығы айналысады, жыл сайын шамамен 315 мың гектар жерге егін егуде.
Облысымызда 2024 жылға ауыл шаруашылығы өнімінің жалпы өнімі 48,9 млрд теңгені құрап, жыл қорытындысы бойынша нақты көлем индексі 123,7 пайызға, оның ішінде өсімдік шаруашылығы өнімдерінің нақты көлем индексі 137,1 пайызға өсті.
Өсімдік шаруашылығы саласында 2024 жылы жақсы нәтижелерге қол жеткіздік, дәнді дақылдардың орташа түсімі 16,6 ц/га, майлы дақылдар 9,0 ц/га құрады. 245,7 мың гектар алқаптан 410 мың тонна астық, 65,1 мың гектар алқаптан 58,7 мың тонна майлы дақылдар жиналды.
2024 жылы облыстың ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілері түрлі қаржы институттарынан 7,1 млрд теңге несиелік қаражат алды, оның ішінде Аграрлық несие корпорациясы арқылы 1,9 млрд теңге, азық-түлік корпорациясы арқылы 1,6 млрд теңге астық форвардтық сатып алу және «Кен» бағдарламасы бойынша. Дала 2» 3,6 млрд теңге.
Егістік алқаптарын әртараптандыру жалғасуда. Ауыл шаруашылығы нарығындағы жағдайға байланысты жоғары рентабельді дәнді бұршақ және майлы дақылдардың егіс көлемі ұлғаюда.
— Соңғы жылдары суармалы егіс алқаптарын кеңейтіп, өңірге жаңа инвесторлар келуде. Бұл туралы не дейсіз?
— Иә, біз ауданымыздың ғана емес, облысымыздың азық-түлік қауіпсіздігін қамтамасыз етіп отырмыз. «Агрофирма Қарқын» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде суармалы картоп егіс көлемі 80 гектарға жетіп, шаруашылықтың картоптың әр гектарынан жоғары экономикалық табыс алуға мүмкіндік беріп отыр. Өткен жылы облысымызға өсіріп, халыққа өткізетін өнімдерімен танымал Бәкір Сарханұлы Бекиров деген жаңа инвесторды облысымызға тарттық. Біз бірге 168 гектар аумақта көкөністерді суару үшін суару жүйесін салудың инвестициялық жобасын әзірлеудеміз. Бұл мәселеде біз «Тобыл» әлеуметтік-кәсіпкерлік корпорациясынан үлкен қолдау алып, 2,5 пайыздық жеңілдікті несие арқылы 300 миллион теңгеге бұл жобаны қаржыландырып жатырмыз.
Ағымдағы 2025 жылға жоспарланған егіс көлемі 316,8 мың гектарды құрайды. Дәнді дақылдардың егіс көлемі бұрынғы деңгейде сақталады, ал бұршақ, майлы дақылдар, мал азығы және әлеуметтік маңызы бар картоп пен көкөніс алқаптары ұлғаяды.
2025 жылғы егіс науқанын өткізу үшін аудан шаруашылықтары қажетті 31,4 мың тонна тұқым қорын қамдады. 35,3 мың гектар алқапта тыңайтқыш дайындалды, 46,7 мың гектар жерде күзгі топырақ өңдеу жұмыстары жүргізілді. Қазір ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының жөндеу шеберханаларында техникалар жөнделіп жатыр. Егіс тегіс және оңтайлы уақытта өтуі керек.
— Ауданның биылғы егіс науқанына әзірлігін айтып өтсеңіз?..
— Облыстың ауыл шаруашылығы кәсіпорындарында 1600-ден астам трактор, 1500 трактор тіркемелері, 189 тіркемелі және өздігінен жүретін бүріккіштер, 552 астық жинайтын комбайндар, 15 жем-шөп жинайтын комбайндар, 323 бірлік әртүрлі жатын комбайндары бар. 2024 жылы облыстағы ауыл шаруашылығы тауарын өндірушілер 27 жаңа трактор, 12 комбайн, 11 тұқым себу агрегаты және 1 тұқым себу кешені, 3 бүріккіш және 3 пресс сатып алып, 3 астық кептіргіш, сондай-ақ басқа да техникалар мен ауылшаруашылық құралдарын орнатты. Облыстың ауыл шаруашылығы кәсіпорындарының негізгі капиталға инвестиция көлемі 10,4 млрд теңгені құрады, бұл 2023 жылғы инвестициядан 900 млн теңгеге артық.
— Ал мар шаруашылығында жағдай қалай?
— Мал шаруашылығында да 2024 жылы оң динамика байқалады. Мал басы өсті: мүйізді ірі қара 2016 басқа немесе 2023 жылға қарағанда 11%, қой-ешкі 1886 басқа немесе 9,4%, жылқы 1250 басқа немесе 10,9%, шошқа 947 басқа немесе 34,3%.
Сүт өндіру көлемі өткен жылмен салыстырғанда 2,7 пайызға, ет өндіру 18,5 пайызға өсті. Физикалық түрде 10,1 мың тонна сүт, 2,7 мың тонна ет, 2,3 миллион дана тауық жұмыртқасы өндірілді.
Өңірдегі сүт пен ет өндіруге жоғары өнімді асыл тұқымды малдың болуы айтарлықтай әсер етеді. Шаруа қожалықтарында 5,4 мың бас асыл тұқымды ірі қара немесе жалпы мал басының 26 пайызы, облыстағы қой-ешкінің жалпы санының 5 пайызы – 1,1 мың бас ұсақ мал бар. Біз мал шаруашылығын асылдандыру жұмыстарын жалғастырамыз, яғни шаруашылықтарда немесе халықта бар малы асыл тұқымды малдармен шағылыстырылған кезде. Жануарлардың бірнеше ұрпағы бойынша тұқымдық трансформация нәтижесінде пайда болған ұрпақтың өнімділік қасиеттерін айтарлықтай жақсартамыз. Облыста асыл тұқымды ірі қара мал басының 19,3 пайызы асыл тұқымды трансформацияға жатады.
2024 жылы Меңдіқара ауданында жалпы сомасы 13,2 млрд.теңгені құрайтын 5 инвестициялық жобаны іске асыру басталды, оның 2-і іске қосылды, қалған 3-еуін іске асыру жалғасуда және ағымдағы жылы аяқталады.
Бұл «Восток-1» жауапкершілігі шектеулі серіктестігі жүзеге асырған «Степановка ауылындағы 1200 басқа арналған сүт фермасының құрылысы». Жоба 2024 жылдың желтоқсанында пайдалануға берілді және қазірдің өзінде өз өнімдерін шығаруда. Желтоқсан айында «Милх» ЖШС сүт өңдеу зауытына 51 тонна сүт сатылды. Жобаға инвестиция көлемі 6,2 млрд теңгені құрады. Жобаның қуаттылығы – жылына 9 мың тонна сүт. Яғни, өткен жылы бүкіл облыста өндірілген өнімнен екі есеге жуық артық. Ал бұл сүт өңдеу зауыттарының жұмыс көлемінің айтарлықтай артуы, сәйкесінше өндірілетін өнім көлемінің, салықтың, жалақының артуы.
2024 жылдың желтоқсан айында жүзеге асырылған екінші жоба – «Каменскуральск» жауапкершілігі шектеулі серіктестігінде «515 гектарға суару жүйесін салу». Жобаның құны 620 миллион теңгені құрайды. Бұл жобаны жүзеге асыру сол фермада салынып жатқан тағы бір тауарлы-сүт фермасы үшін жеткілікті мөлшерде сапалы жем өндіруге мүмкіндік береді.
2025 жылы үш инвестициялық жобаны жүзеге асыру жалғасып, тағы біреуін жүзеге асыру басталады. «Каменскуральское ауылында 1200 басқа арналған сүт-тауарлы фермасының құрылысы» жобасын іске асыру жалғасады. Жобаның бастамашысы, жоғарыда айтқанымдай, ТОО Каменскуральск. Жобаның құны 5,1 млрд теңге, жобалық қуаттылығы – жылына 6,7 мың тонна сүт. Облыстағы екі тауарлы-сүт фермасын есепке алғанда, сүт өндірісінің жалпы өсімі 25,8 мың тоннаға дейін өседі, бұл қазіргі деңгейден 2,5 еседен астам жоғары.
— Сұхбат үшін рахмет!
Бақыт ТҰРАШ, суреттер Қостанай облысы әкімінің баспасөз қызметінен алынды
